آشکارسازی و پایش زمین لغزش ها به روش اینترفرومتری راداری و برآورد میزان رسوب ناشی از وقوع آنها با استفاده از مدلwepp مطالعه موردی: حوضه آبریز گرم چای

زمین لغزش ها از جمله پدیده هایی هستند که در دامنه های دارای شیب تند به وقوع می پیوندد. این پدیده در برخی مواقع خطرات جانی و مالی فراوانی در پی دارد. یکی از اثرات بارز آن، تشدید فرسایش خاک و انتقال رسوبات به پشت سدها در حوضه های آبریز می باشد. در این میان، شرایط توپوگرافی عمدتاً کوهستانی، فعالیت های نئوتکتونیکی، زلزله خیزی، شرایط جغرافیایی و سازندهای متنوع زمین شناختی و اقلیمی شرایط مساعدی را برای وقوع پدیده زمین لغزش در گستره کشور ایران فراهم ساخته است. تحقیق حاضر با اهداف آشکارسازی زمین لغزش ها، محاسبه میزان جابجائی آنها و تاثیر سطوح گسیخته بر بار رسوبی رودخانه در حوضه آبریز گرم چای صورت گرفته است. این حوضه با مساحت 940 کیلومترمربع در40 کیلومتری شمال شرقی شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی قرارگرفته و جزء مناطق ناپایدار استان محسوب می شود. در اثر وقوع آنها، خسارات هنگفتی به مناطق روستایی و زمین های کشاورزی اطراف آنها وارد شده بطوریکه روستای سوین تحت تاثیر فعالیت زمین لغزش مجاور آن کاملاً تخلیه شده و اهالی آن در محل جدید این روستا اسکان داده شده اند. مناطق ناپایدار دامنه ای حوضه آبریز گرم چای براساس پردازش اینترفرومتری تفاضلی تصاویر راداری palsar در بازه زمانی 2007، 2009 و2010 شناسائی شده است. در مرحله بعد، تاثیر وقوع زمین لغزش ها بر بار رسوبی رودخانه ای با مدل فرایندیwepp در محیط gis با استفاده از برنامه geowepp در قالب دو سناریو و تنها با اعمال تاثیر تغییرات پوشش گیاهی متاثر از وقوع زمین لغزش شبیه سازی شده است. سناریوی اول برای شرایطی ماقبل سال 2007 با فرض بدون فعالیت لغزشی شبیه سازی شده است. در حالیکه در سناریو دوم، فرض بر این بوده که وقوع زمین لغزش ها باعث بهم خوردن الگوی کاربری معمول منطقه شده و مناطق گسیخته شده به عنوان کاربری خاک لخت در نظر گرفته شده اند. نتایج این تحقیق نشان داد که روش پردازشی اینترفرومتری تفاضلی به خوبی قادر به آشکارسازی زمین لغزش های حوضه آبریز گرم چای بوده و انطباق موقعیت مکانی آنها با برخی مناطق لغزشی قدیمی بیانگر فعال بودن زمین لغزش های پیشین منطقه است. مشاهدات صحرائی نشان داد که آشکارسازی مناطق ناپایدار با دقت خوبی صورت گرفته است. در حالیکه به علت نبود اندازه گیری های مستقیم از میزان حرکات زمین لغزش های منطقه، در مورد دقت محاسبات میزان جابجائی سطح زمین با این روش نمی توان اظهار نظر قطعی کرد. در این میان، تصاویر راداری با طول موج بلند همچون تصاویر باند l سنجنده palsar به علت قابلیت نفوذ بیشتر آن در پوشش گیاهی و همدوسی بالای آن، نسبت به تصاویر سنجنده های موج کوتاه مانند envisat asar در باند c در شرایط حوضه آبریز گرم چای قابلیت بالائی دارد. به علت محدود بودن تعداد تصاویر راداری در دسترس، امکان انجام پردازش های پیشرفته سری زمانی همچون ps-insar و sbas در تحقیق حاضر میسر نشد. نتایج شبیه سازی مقادیر فرسایش و رسوب در قالب دو سناریوی یاد شده، به خوبی تاثیر گسیختگی دامنه ای را در افزایش بار رسوبی حوضه نشان داد. مقایسه مقادیر رسوبات محاسبه ای با حجم میانگین بلند مدت آن در محل ایستگاه هیدرومتری چتاب نشان داد که نتابج حاصل از شبیه سازی مدلwepp از دقت قابل قبولی برخوردار است. استفاده از مدل یاد شده در محیط gis در قالب برنامهgeowepp قابلیت بکارگیری آن را در مقیاس حوضه ای فراهم ساخته و باعث تسهیل در تحلیل های مکانی شده است. تحقیق حاضر از معدود مطالعات موجود در داخل کشور بوده که از فناوری های جدید مانند داده های دورسنجی مایکروویو راداری در زمینه مطالعات ژئومورفولوژی کمّی سود جسته است. استفاده از روش پردازش اینترفرومتری تفاضلی(dinsar)، کمّی سازی تاثیر وقوع زمین لغزش ها در افزایش بار رسوبی شبکه هیدروگرافی با استفاده مدل wepp و استفاده از آن در مقیاس حوضه ای با استفاده از برنامه geowepp از جنبه های نوین تحقیق حاضر در داخل کشور بوده است. در صورت دسترسی به تعداد کافی از تصاویر راداری و سایر شرایط لازم، پیشنهاد گردید که از روش های پردازشی پیشرفته سری زمانی همچون ps-insar و sbas در تحقیقات بعدی استفاده گردد و دقت نتایج حاصله براساس اندازه گیری های مستقیم ارزیابی قرار گیرند. همچنین، استفاده از مدل رقومی زمین(dem) برای شرایط قبل و بعد از وقوع زمین لغزش ها و شرایط اقلیمی حاکم بر آن همراه با تغییرات پوشش سطح زمین در ارزیابی تاثیر وقوع زمین لغزش ها بر افزایش بار رسوبی در تحقیقات مشابه پیشنهاد شد.